Франсоа Бајру, четвртиот премиер на Франција за само три години, денеска се соочува со речиси сигурен пораз на гласањето за доверба во Националното собрание, што дополнително ќе ја втурне втората по големина економија во еврозоната во длабока политичка неизвесност. Ова гласање, закажано за попладневните часови на 8 септември 2025 година, доаѓа во услови на интензивна дебата околу предлог-буџетот за 2026 година, кој предвидува значителни намалувања на расходите во износ од околу 44 милијарди евра, со цел да се намали буџетскиот дефицит на земјата. Овие мерки, кои вклучуваат укинување на два државни празници, замрзнување на социјалните давачки и даночните прагови, како и намалување на вработувањата во јавниот сектор, предизвикаа остри реакции кај опозициските партии и синдикатите, дополнително комплицирајќи ја политичката ситуација во Франција.
Колапсот на владата на Бајру, кој се чини неизбежен, би можел значително да ја влоши политичката парализа во Франција во критичен момент за Европа. Континентот се соочува со повеќе предизвици, вклучително и потребата за единство во контекст на војната на Русија во Украина, растечкото влијание на Кина на глобалната сцена и зголемените трговски тензии со Соединетите Американски Држави. Политичката нестабилност во Франција може да ја ослаби нејзината позиција како клучен играч во Европската Унија, што би можело да има далекусежни последици за европската кохезија и способноста да се одговори на овие глобални предизвици.
Дополнително, политичкиот хаос во Франција ја загрозува способноста на земјата да го контролира својот јавен долг, кој во 2024 година достигна 113,9% од бруто домашниот производ (БДП). Буџетскиот дефицит од минатата година, кој изнесуваше 5,8% од БДП, е речиси двојно поголем од ограничувањето од 3% утврдено од правилата на Европската Унија. Оваа состојба ја става Франција под зголемен притисок да ги среди своите јавни финансии, особено по неодамнешното намалување на кредитниот рејтинг од агенцијата Moody’s, која во декември 2024 година го намали рејтингот на Франција од Aa2 на Aa3, следејќи ги сличните потези на S&P и Fitch од 2023 година. Ваквите финансиски предизвици, во комбинација со политичката нестабилност, ја зголемуваат заканата за дополнително намалување на кредитниот рејтинг, што би можело да ги зголеми трошоците за задолжување и да го отежне сервисирањето на долгот, кој во првиот квартал на 2025 година достигна 3,346 трилиони евра.
И покрај интензивните напори на Бајру да обезбеди поддршка преку серија разговори со политички лидери и појавувања во медиумите откако на 25 август објави дека ќе побара гласање за доверба, тој не успеа да формира мнозинство во парламентот за време на викендот пред гласањето. Опозициските партии од целиот политички спектар, вклучително и крајната левица, социјалистите, зелените и крајната десница предводена од Националниот собир (RN) на Марин Ле Пен, јасно изјавија дека нема да го поддржат. „Владата ќе падне“, изјави Жан-Лук Меланшон, лидерот на Неосвоена Франција (LFI), додека други истакнати политичари, како Оливие Фор од Социјалистичката партија и Жордан Бардела од Националниот собир, исто така потврдија дека нивните партии ќе гласаат против Бајру. Овие изјави го прават исходот од гласањето речиси сигурен, со проценки дека опозицијата може да собере над 315 гласови, што е повеќе од потребните 289 за да се изгласа недоверба.
Доколку парламентот денеска изгласа недоверба, Бајру ќе биде принуден да поднесе оставка, оставајќи го претседателот Емануел Макрон пред сложената задача да назначи нов премиер, кој ќе треба да формира влада способна да го протурка буџетот во длабоко поделениот парламент. Ова би било втор пат во помалку од една година Макрон да се соочи со ваква ситуација, откако конзервативниот премиер Мишел Барние беше разрешен во декември 2024 година поради слични несогласувања околу буџетот. Макрон веќе ја исклучи можноста за ново распуштање на парламентот, со оглед на тоа што уставот на Франција не дозволува второ распуштање во рок од една година по изборите од јули 2024 година. Оваа одлука дополнително ја комплицира ситуацијата, бидејќи нови избори, кои би можеле да донесат поинаков состав на парламентот, не се можни пред јули 2025 година.
Политичката криза во Франција е резултат на предвремените избори во јуни 2024 година, кои Макрон ги распиша по поразот на неговата центристичка коалиција на европските избори. Овие избори резултираа со длабоко поделен парламент, во кој ниту една партија или коалиција нема јасно мнозинство, што го отежнува формирањето на стабилна влада. Центристичката коалиција на Макрон, заедно со конзервативните републиканци, има само 210 пратеници, додека опозицијата, составена од левицата и крајната десница, контролира 353 места, што прави формирање мнозинство за поддршка на Бајру речиси невозможно без значителни отстапки или промени во политиката.
Дополнително, предложениот буџет на Бајру, кој вклучува непопуларни мерки како укинување на два државни празници и замрзнување на социјалните давачки, предизвика остри критики за нееднаквост, особено од левицата, која го обвинува дека ги штити богатите додека ги оптоварува посиромашните слоеви и пензионерите. Во обид да ги ублажи овие критики, Бајру изјави дека е подготвен да побара „специјален напор“ од богатите, но овие ветувања не успеаја да ја придобијат опозицијата. Истовремено, протестното движење „Bloquons tout“ („Блокирај сè“), поддржано од синдикатите и крајната левица, планира големи демонстрации на 10 септември, што дополнително ја зголемува тензијата во земјата и потсетува на протестите на „Жолтите елеци“ од 2018 година.
Оваа криза не само што ја загрозува политичката стабилност во Франција, туку и ја става под знак прашалник нејзината способност да одговори на економските и геополитичките предизвици. Доколку владата на Бајру падне, Макрон ќе се соочи со тешката задача да најде нов премиер кој може да формира функционална коалиција во услови на длабоки политички поделби, додека Франција продолжува да се бори со економските притисоци и меѓународните обврски, вклучително и поддршката за Украина во услови на тековниот конфликт со Русија