Министерството за внатрешни работи на Република Северна Македонија ја известува јавноста дека од 12 октомври 2025 година, Европската Унија ќе започне со постепено имплементирање на новиот Систем за влез/излез (EES – Entry/Exit System), кој треба да биде целосно воведен до април 2026 година. Ова претставува значајна промена во граничното управување на Унијата, која ќе го замени традиционалниот метод на ставање печати во пасошите со модерна дигитална евиденција. Наместо рачни белези, системот ќе собира и чува биометриски податоци, како што се фотографии и отпечатоци од прсти, заедно со прецизни записи за датумите и времето на влезот и излезот од Шенген зоната. Оваа реформа има за цел да ја зголеми ефикасноста и безбедноста на патувањата, но бара подготовка од страна на патниците од трети земји, вклучително и нашата.
Системот е наменет исклучиво за граѓаните на земји кои не се членки на Европската Унија или Шенген зоната и кои патуваат за краток престој – до 90 дена во период од 180 дена. Конкретно, тој ќе се применува врз патниците кои се ослободени од потребата за виза за влез во ЕУ (како што се граѓаните на Северна Македонија, според визниот режим), како и врз оние кои поседуваат виза за краток престој (тип C виза). Граѓаните на земјите-членки на ЕУ, како и оние од Шенген зоната (вклучително Исланд, Норвешка, Швајцарија и Лихтенштајн), нема да бидат засегнати од овој систем и ќе продолжат со досегашните процедури.
EES ќе биде имплементиран на сите надворешни гранични премини на вкупно 29 земји од Шенген зоната и поврзаните држави. Меѓу нив се наоѓаат клучни дестинации за македонските патници, како што се Грција и Бугарија (како најблиски соседи), Австрија, Германија, Франција, Италија, Шпанија и Шведска (популарни туристички и деловни дестинации), како и Исланд, Норвешка, Швајцарија и Лихтенштајн (за оние кои патуваат во Скандинавија или Алпите). Ова значи дека секој влез или излез преку воздушни, копнени или поморски граници во овие земји ќе бара регистрација во системот.
Европската Унија го воведува овој систем со неколку стратешки цели, кои директно ќе влијаат врз безбедноста и удобноста на патниците. Прво, зголемување на безбедноста на граѓаните преку напредни алатки за откривање на фалсификувани документи, идентитетски измами и нелегални престои. Второ, подобрување на борбата против организираниот криминал, тероризмот и нелегалната миграција, со автоматско следење на престоите. Трето, олеснување на патувањата со побрзи гранични контроли – очекувањата се дека просечното време за обработка ќе се намали за 25-30% по иницијалната регистрација. И на крај, обезбедување на точна дигитална евиденција за времетраењето на престојот, што ќе ги елиминира недоразбирањата од рачните печати и ќе спречи пречекорување на дозволениот период од 90 дена.
При првото патување по 12 октомври 2025 година, секој засегнат патник ќе мора да помине низ комплетна регистрација на граничниот премин. Ова вклучува скенирање на пасошот за автоматско внесување на лични податоци, фотографирање со дигитална камера и скенирање на отпечатоци од прсти (обично индексните прсти од двете раце). За да се забрза процесот, на поголемите аеродроми и гранични пунктови ќе бидат инсталирани пунктови за самопослужување (self-service kiosks), каде патниците можат сами да ги внесат податоците. Дополнително, ЕУ планира да воведе мобилни апликации за претходна предрегистрирација, што ќе го скрати времето на границата на само неколку минути. При последователните патувања, проверката ќе биде значително поедноставна: системот автоматски ќе ги провери складираните биометриски податоци против пасошот, без потреба од нови скенирања, освен ако не се детектираат промени или проблеми.
Воведувањето нема да биде веднаш тотално, туку ќе се одвива во фази за да се минимизираат нарушувањата. Од 12 октомври 2025 година, системот ќе стартува во избрани гранични пунктови (прво воздушни, потоа копнени), а до 10 април 2026 година, сите премини целосно ќе преминат на дигитална евиденција. За време на овој период, некои патници сè уште ќе добиваат традиционални печати во пасошите, ќе има паралелни системи за да се овозможи несметано патување, а по 10 април 2026, печатите целосно ќе исчезнат, а сите записи ќе бидат електронски. Министерството препорачува патниците да проверат дали нивниот пасош е валиден и да следат ажурирања од официјалните ЕУ портали.
ЕУ посебно нагласува дека сите собрани податоци ќе се обработуваат според највисоките стандарди за приватност. Системот е регулиран со Општата регулатива за заштита на податоци (GDPR), што значи дека податоците ќе се чуваат само колку што е неопходно (обично до 5 години по последниот излез), достапноста е ограничена само на овластени гранични власти, патниците имаат право на увид, исправка или бришење на своите податоци преку барање до надлежните органи, а има строга заштита од хакирање и злоупотреба, со редовни аудити. Ова гарантира дека приватноста на патниците останува заштитена, а системот се користи исклучиво за гранични цели.
Министерството за внатрешни работи силно апелира до сите граѓани на Република Северна Македонија кои планираат патувања во Шенген зоната да се информираат за новите процедури. Посетете ги официјалните сајтови на ЕУ (како eu.europa.eu/ees) или амбасадите на целните земји за детали. Со навремена подготовка, вашите патувања ќе бидат побрзи, посигурни и без ризици од доцнења на границата. Ако имате прашања, контактирајте ги нашите конзуларни служби или МВР.