Корупцијата меѓу некои политички лидери е една од причините за Законот за демократија и просперитет на Западен Балкан, кој беше усвоен во Претставничкиот дом на САД.
Конкретното законодавството е дел од поширокиот Закон за овластување за национална безбедност (NDAA) за 2026 година и беше гласано од вкупно 312 претставници (197 републиканци и 115 демократи), додека 112 гласаа против.
САД го усвојуваат Законот за демократија на Западен Балкан, меѓу другото, за полесно да бидат воведени санкции за корупција на клучни политички лидери кои се корумпирани.
Законот сега е доставен до Сенатот за потврда, по што ќе биде испратен до претседателот Доналд Трамп за потпис. По гласањето во Претставничкиот дом, Белата куќа објави дека „Трамп ќе го потпише законот“.
За разлика од претходните резолуции и декларативни пораки, ова е правна рамка чии одредби стануваат обврзувачки за Стејт департментот и Пентагон.
Законот не само што политички ја проценува ситуацијата во регионот, туку прецизно ги дефинира и обврските на извршната власт на САД кон земјите од Западен Балкан.
Западните медиуми пишуваа за Законот главно во контекст дека тој „инсистира на европска одбрана, забранувајќи го бројот на американски војници на континентот да падне под 76.000 за период подолг од 45 дена и блокирајќи го повлекувањето на клучната воена опрема“.
Но во него се содржани и други детали кои се опасни за балканските лидери кои се корумпирани.
Британскиот „Гардијан“ пишува дека усвојувањето на NDAA покажува дека Претставничкиот дом се движи кон продлабочување на американските ресурси за балтичките држави и зајакнување на североисточното крило на НАТО, а дополнително ја зајакнува и помошта за Украина во износ од 400 милиони долари.
Целиот законодавен пакет изнесува 900 милијарди долари, што е за осум милијарди повеќе од износот што го побара Трамп, и, меѓу другото, предвидува зголемување на платите за воениот персонал и ограничувања за американските инвестиции во Кина.
Западните медиуми не објавија дека овој закон ја дефинира американската политика и дека предложените решенија стануваат обврзувачки за Стејт департментот и Пентагон.
Од сите земји во регионот, само Србија е експлицитно спомената. Во наодите на Конгресот се наведува дека „парламентарните и локалните избори одржани во Србија на 17 декември 2023 година и настаните што следеа предизвикуваат длабока загриженост за состојбата на демократијата во Србија“.
За оваа проценка, САД се повикуваат на конечниот извештај на Канцеларијата на ОБСЕ за демократски институции и човекови права.
Понатаму се наведува дека во извештајот се пронајдени „нефер услови“ за одржување на изборите, „бројни процедурални недостатоци, вклучително и недоследна примена на заштитните мерки за време на гласањето и броењето, како и чести случаи на пренатрупаност на гласачките места. Исто така, беа идентификувани повреди на тајноста на гласањето и бројни случаи на групно гласање.
„ОБСЕ, исто така, забележа дека српските претставници ги обвинија првенствено мирните демонстранти, опозициските партии и граѓанското општество за „обид за дестабилизација на владата“, вознемирувачко тврдење што ја загрозува безбедноста на важни сегменти од српското општество“, се наведува во законот.
Земјите од Западен Балкан се дефинирани како „клучни за мирот, стабилноста и просперитетот на европскиот континент“.
Како една од заканите за оваа ситуација, во законот се истакната корупцијата, „вклучително и меѓу клучните политички лидери“, како и „кампањите за дезинформации“ за кои се вели дека „го поткопуваат кредибилитетот на демократските институции, вклучително и интегритетот на изборите“.
Србија може да се идентификува во оваа смисла, бидејќи првичните наоди на Конгресот наведуваат дека „корупцијата и дезинформациите се широко распространети во политички средини обележани со автократска контрола или партиски конфликт“.
Се вели дека корупцијата „продолжува да го оптоварува Западен Балкан и претставува една од најголемите пречки за економски и политички развој на регионот“.
Во оваа смисла, една од најважните алатки предвидени со овој закон се санкциите.
Предвидено е претседателот на САД да воведе санкции „најдоцна во рок од 90 дена од датумот на влегување во сила на овој закон“ против секое странско лице за кое ќе се утврди дека е „вклучено или се обидело да се вклучи во корупција поврзана со Западен Балкан“.
Ова вклучува „корупција од или во име на влада на Западен Балкан или сегашен или поранешен владин службеник на Западен Балкан“.
Санкции се предвидени и за лица и „политики што го загрозуваат мирот, безбедноста, стабилноста или територијалниот интегритет на која било област или држава на Западен Балкан“.
Санкциите може да се воведат и против лица кои ги поткопуваат демократските процеси или институции, како и за сериозни кршења на човековите права. Санкциите може да вклучуваат замрзнување на средства и откажување на визи. Затоа, ова се претседателски обврски предвидени со овој закон. Од друга страна, државниот секретар на САД, како што е пропишано, е должен да развие иницијатива за борба против корупцијата преку постојните и новите програми.
Ова Иницијативата треба да вклучува техничка помош, размена на најдобри практики и обука за цивилни агенции за спроведување на законот, судски институции и други релевантни административни тела. Се нагласува дека постојната национална стратегија против корупцијата треба да се зајакне „за борба против политичката корупција, особено во судството, независните тела за следење на изборите и процедурите за јавни набавки“.