Пишува: Свето Тоевски
Во овие две децении Македонија доби десеттина позитивни препораки, ама и десеттици вета и блокади од Грција и Бугарија, се соочи македонската држава со тешкото лицемерие на Брисел и неговите еврочелници, со двојните аршини и стандарди, со внесувањето на билатералните прашања во евроинтегративниот процес… Се судривме и со правото на посилниот, со правото на Бугарија и Грција дека имаат „посилни европски мускули“ одошто Македонија, само затоа што се членки на ЕУ, небаре е таа некаква „европска џунгла“, а не цивилизациски клуб со демократски вредности и владеење на правото на еднаквоста. Во почетните години еврокандидатката Македонија беше прогласувана напати и како „регионален лидер“ во реформите, како „ѕвезда на балканското небо“, се само да ја направи оваа, па онаа отстапка, да го смени знамето од Кутлеш, па името, па… Од „лидери“ и „ѕвезди“ станавме „балкански евросираци“, зашто ЕУ се претвори, како во случајот со Грција, така и сега „добра мајка“ за Бугарија, а „лоша маќеа“ за Македонија.
Во изминативе 20 години „еврочекалницата“ се претвори во „евродробилница“ на македонскиот идентитет, на карактерот на македонската држава, на нејзиниот суверенитет, а сега Лаен, Кос, Калас, Кошта и Русопулос бараат „ништо помалку и ништо повеќе“ од промена на уставот, за да се „вдоми“ во него „државотворниот бугарски народ“. Дали сме подготвени да чекаме и следните 15-20 години чекање за влез во „елитниот европски клуб“, или ќе го преосмислиме патот кон кон нашата, македонска иднина?
Кога се обмислува што да се прави натаму со апликацијата и стремежите на Македонија за влез во ЕУ, од клучно значење е одговорот и на прашањето: колку се земаат предвид интересите на идните македонски поколенија во сите овие досегашни евроинтеграциски напори? Дали претпоставеното целосно исполнување на „добрососедскиот договор“ со Бугарија и внесувањето на Бугарите во македонскиот устав би обезбедило подобра сегашност за оваа постојна генерација на македонскиот народ и за другите македонски граѓани, но и дали би создало услови за просперитетен живот на идните генерации на Македонците и другите етникуми во Македонија?
Пред да се обидеме да ги изнесеме можните одговори на овие прашања, ќе пренесеме дел од клучните согледувања во инспиративната анализа „Идните генерации како слепа точка на демократијата во Европа“ на д-р Роберто Алемано, професор по европско право во Високата школа за напредни бизнис-студии во Париз и научен истражувач во Програмата „Иднината на Европа“ во Институтот за хуманистички науки во Виена, во Австрија. Тој е еден од водечките научници за иднината на ЕУ и на Европа. Алемано истакнува дека Европската Унија беше замислена од своето основање како проект наменет не само за сегашните генерации, туку и да ги заштити идните генерации.
„Но, се разоткрија фундаменталните недостатоци на системот на ЕУ, кој е способен да одговори само на сегашноста. Идните генерации немаат права, ниту претставување во донесувањето одлуки во ЕУ денес. Во овие околности, во кои неродените генерации нема да имаат место на масата, ниту креаторите на политиките, ниту политичките лидери не се поттикнати да размислуваат и да дејствуваат долгорочно На институциите на ЕУ им недостасуваат алатки за систематско обликување политики за иднината.“ – посочува Роберто Алемано.
Овој политички експерт предупредува дека идните генерации се слепа точка во моделот на ЕУ, и покрај долгорочната природа на европскиот проект. „Сепак, во исто време, постојат семиња на промени. Растечката загриженост за долгорочните опасности ја крева јавната свест за важноста на долгорочното размислување како приоритет.“ – укажува професорот Алемано.
Осврнувајќи се на прашањето како да се обнови долгорочното размислување на ЕУ, Алемано изнесува дека ЕУ треба треба да ги вгради интересите на наредните генерации во своето долгорочно размислување и одлучување. „ЕУ треба да основа своја нова посебна институција, наменска канцеларија за идните европски генерации. Постојат многу национални примери на институции, од кои ЕУ може да учи: во Финска, Унгарија, Малта, Шведска и Велс, кои веќе имаат такви посветени тела. Надвор од Европа има во Канада, Израел и Уругвај. На глобално меѓународно ниво претстои назначување специјален пратеник на Обединетите Нации (ОН) за идните генерации. Треба да се именува и европски комесар за идните генерации, кој може да помогне во обновувањето на визијата на ЕУ за иднината на Европа.“ – заклучува Роберто Алемано во својата анализа поветена на иднината на ЕУ и на нејзините наредни генерации.
Како што ги нема интересите на идните европски генерации на масата во Брисел, на која се донесуваат одлуките, таму уште помалку ги има интересите на оваа и на следните генерации на Македонци и другите граѓани на Македонија. Во овој момент од геополитички причини на Урсула фон дер Лаен и еврокомесарите им се потребни само Украина, Молдавија, Црна Гора и Албанија. И никој друг. Барањето да се спроведат реформи во Македонија е најобично „кревање чадна завеса“ на ЕУ, за да ја скрие својата единствена и главна цел: да издејствува само нова промена на уставот во полза на официјална Софија и потоа да ја поттурне Македонија не на европската периферија, туку во бездната на непостоењето како држава.
Професорот Роберто Алемано наведува драгоцен совет, кој ќе треба да се примени и во случајот на Македонија: потребно е долгорочно размислување и системско обликување политики за иднината, тој вели на Европа, а ние дополнуваме, на иднината на Македонија и следните генерации на македонските граѓани. Кажано со речникот на овој врвен експерт, не смее да се размислува само кусорочно за „европскиот пат на Македонија“, туку кај би нѐ одвело како држава и како граѓани сите заедно „чекорењето на тој пат“. Би морало многу подолгорочно да обмислиме кои и какви би биле последиците од прифаќањето на барањата на Бугарија, кои се веќе и барања на ЕУ. Дали и каква Македонија би им оставиле на идните поколенија на македонскиот народ и на другите македонски граѓани?
„Треба да се ‘посеат семиња на промени’ и да се крене јавната свест за идните генерации.“ – нагласува д-р Алемано. Да, потребни се „семиња на промени“ и во македонската државна евроинтеграциска политика и максимално крената јавна свест за наредните генерации на Македонците и другите македонски граѓани, за тоа какви намери има ЕУ со нас како држава и како народ и граѓани. Земајќи ги предвид согледувањата на Алемано, се наметнува уште едно важно прашање: зошто да не се основа Канцеларија за идните генерации во рамки на Министерството за европски прашања, или уште подобро како меѓуресорски орган на на Владата на Република Македонија, според примерите на Финска, Унгарија, Малта, Шведска и Велс, Канада, Израел и Уругвај, кои веќе имааат вакви тела, но на други нивоа во нивните политички системи?
Таквата Канцеларија, интегрирајќи и спроведувајќи во своето функционирање различни аспекти на владините политики, би можела да помогне многу во редефинирањето на визијата за влегувањето на Македонија во ЕУ од гледна точка на нашите следни поколенија. Поколенија, кои исто така имаат право да живеат во Европската унија, ама во реформираната Европска унија на суверени нации и во онаа нова суверенистичка Европа, кои веќе се раѓаат.
(Авторот изнесува во оваа анализа согледувања од сопствена политиколошка анализа, кои немаат никаква поврзаност со ниедна политичка партија во Република Македонија. Согледувањата на авторот не се став на редакцијата на „Експрес“).