Колумни

Маченичката смрт на Елпида Караманди на 3.5.1942: за да ги заплашат Македонците, бугарските фашисти ја влечеа врзана за запрежна кола низ Битолско

На денешен ден, на 3 мај се навршуваат 83 години од маченичката смрт на Елпида Караманди, народната хероина на Македонија, која бугарскиот фашистички окупатор тешко ја ранил и ја фатил во борбата со Битолскиот партизански одред на 3 мај 1942 година. Таа била сосема немоќна да изврши самоубиство. Била подложена на тешки мачења. Потоа, за […]

На денешен ден, на 3 мај се навршуваат 83 години од маченичката смрт на Елпида Караманди, народната хероина на Македонија, која бугарскиот фашистички окупатор тешко ја ранил и ја фатил во борбата со Битолскиот партизански одред на 3 мај 1942 година. Таа била сосема немоќна да изврши самоубиство. Била подложена на тешки мачења. Потоа, за да го заплаши македонското население, бугарските фашисти ја влечеле врзана за запрежна кола по битолските села и ја усмртиле. Смртта на Елпида Караманди, позната под прекарите Бисера и Нада, била опеана истата година во народната песна „Нада студентката за народ загина, за народ загина – за Македонија.“

Елпида (Пида) Ставрева Караманди (Лерин, 1 јануари 1920 – Лавци, Битолско, 3 мај 1942) е македонска комунистка, учесничка во НОБ и народна хероина на Македонија од влашка народност. Родена е во влашко семејство во Лерин, Егејска Македонија. Се преселила во Битола откако мајка ѝ се премажила. Елпида во Битола завршила гимназија. Од нејзините школски другари/ки од битолската гимназија потекнуваат револуционери како што бил и Стефан Наумов – Стив. Уште во гимназијата била политички активна, се истакнувала во литературната дружина, на излети, во читање и растурање летоци, во судирите со реакционерната група на љотиќевците.

Во 1938 година Елпида Караманди заминала на студии во Белград и се приклучила кон напредното студенско движење. Меѓу напредните студенти/ки имало многу ученици на битолската гимназија, која таа ги познавала и одржувала врски со нив. Во 1939 година таа била примена во СКОЈ, после што работела поинтензивно. Била вешта во регрутирањето нови активисти од редовите на младината.

Учество во НОБ

По капитулацијата на Кралството Југославија Елпида Караманди работела на подготовките за оружена борба. Во КПЈ била примена во јуни 1941 година. Револуционерните задачи станувале тешки, опасни и барале максимална посветеност. Караманди раководи со групите во градот, ги извршувала задачите на СКОЈ и посебно по партиска линија. Нејзината партиска активност ја забележала бугарската окупаторска полиција при што ја уапсиле.

Во полицијата таа храбро се држи и ништо не признава. Била пуштена била од затвор, но знаела дека полицијата ја следи. Затоа по совет на Месниот комитет на КПЈ за Битола таа се повлекла во илегала. Во јануари 1942 година станала членка на Покраинскиот комитет на СКОЈ за Македонија. Како илегалка не можела да развива голема активност и се подготвувала за на пролет да оди со партизаните. На 22 април 1942 година пристапила кон Битолскиот партизански одред „Пелистер“.

Веќе на 3 мај 1942 година одредот бил опколен од бугарската фашистичка војска и полиција. Во повеќечасовната борба Елпида покажала извонредна храброст, но еден митралески рафал тешко ја ранил. Сосема немоќна да изврши самоубиство била фатена од полицијата. Храбро го поднесувала мачењето. За да го заплаши населението, бугарскиот фашистички окупатор ја влечел врзана за запрежна кола по битолските села, при што починала.

Смртта на Елпида Караманди, позната под прекарите Бисера и Нада, била опеана во народната песна „Нада студентката за народ загина, за народ загина – за Македонија.“  Нејзината смрт е опеана и во познатата народна песна „Таму ле, мајко, близу Битола“, напишана од Ајри Демировски (1950). Прогласена е како народен херој на Југославија и Македонија на 11 октомври 1951 година.

Користени се статија од „Македонска нација“ од 9 јуни 2021 година и други извори

Најнови вести од: Колумни

Панко Брашнаров (9.8.1883-13.7.1951), сведокот на двата Илиндена, непоколебливиот борец за создавање на македонската држава

Брашнаров голем дел од својот живот го помина по затвори, каде што бил брутално тепан и изложуван на тортури, поради својот македонски патриотизам. Затоа остана без семејство и потомство. Во колективното паметење на македонскиот народ останува засекогаш запишан со светли букви.

Ахмети во Приштина ги повика Албанија и Македонија „да побараат преиспитување на Резолуцијата на Советот на Европа за УЧК на Косово од 2011“

Дали Али Ахмети на 7.8.2025 во Приштина побара „преиспитување на Резолуцијата на Советот на Европа од 2011 година во врска со косовската УЧК“, но со одредена цел и да превенира можна негова кривична одговорност во Македонија како „врховен командант“ на македонската УЧК во врска со „Хашките случаи“, ако и откако биле реактивирани во македонското правосудство, што го бараат токму Советот на Европа и неговата комесарка за човекови права Дуња Мијатовиќ?

Ќе може ли преку ЕУ и ООН како во 1925 да се побара заштита за македонскиот јазик и неговите дијалекти во Грција, оти дел од нив се соочуваат со закана од „јазична смрт“?!

Сѐ поголем број од македонските дијалекти, особено во источниот и западниот дел на Егејска Македонија, се соочуваат со растечка закана од „јазична смрт“, иако сѐ уште покажуваат одредена отпорност и способност да опстојат, задржувајќи ја колку-толку улогата на чувари на македонската лингвакултура и идентитет во Егејска Македонија, денес во Грција.

Преспанскиот договор е „концентрат“ на геноцидниот и идентитетски фашизам на Метаксас, кој, според Биртлс, се однесуваше кон Македонците како Германците спрема Евреите (2)

Мерките на грчките фашисти и на Метаксас преку јазичниот, духовниот и физичкиот геноцид да ги сотрат Македонците во Егејска Македонија не дале резултат, туку, напротив, уште повеќе го засилиле отпорот да се зачуваат македонскиот идентитет и јазик.

Преспанскиот договор е стопроцентен „концентрат“ на геноцидниот и идентитетски фашизам на Метаксас од 1936 до 1940 врз Македонците во Егејот и нивниот идентитет и јазик

Се смета дека од 1936-1940 година, во периодот на фашистичката диктатура на грчкиот генерал Јоанис Метаксас, поради употребата на македонскиот јазик биле казнети, затворени, или прогонети околу 5.250 Македонци.

Сократ Маркилов (12.4.1921-4.8.1993), македонскиот деец во Пиринска Македонија, кој одлежа 17 години во бугарските затвори, поради својата македонска определба и дејност

Покрај Сократ Маркилов, поради неговите замакедонски активности страдало и неговото семејство. Тоа било интернирано од комунистичките бугарски власти во градот Ловеч.

To top