Колумни

Гане Тодоровски, столбот на македонската самосвест: Да не ја раздадеме одново Македонија! Македонците со впечатлива издржливост чекорат кон надежта!

Пишува: Свето Тоевски „Летописот на македонската опстојба низ вековите прилега на неверојатна приказна: речиси, нема многу вакви или слични примери во историјата, за олку жилавост и истрајба пред непогодите на времињата! Иако благонаклонетоста на судбата најчесто ги разминувала, Македонците во својата Виа Долороса (Патот на солзите и маките) врашки упорито чекореле кон хоризонтите на надежта. […]

5 минути за читање

Пишува: Свето Тоевски

„Летописот на македонската опстојба низ вековите прилега на неверојатна приказна: речиси, нема многу вакви или слични примери во историјата, за олку жилавост и истрајба пред непогодите на времињата! Иако благонаклонетоста на судбата најчесто ги разминувала, Македонците во својата Виа Долороса (Патот на солзите и маките) врашки упорито чекореле кон хоризонтите на надежта. Македонците успеале конечно да се доближат до големата цел да се опстои низ премрежјата на долгата и исцрпувачка борба, проследена од востанија и од порази, од пркоси и поревања. Суровата школа на егзистенцијата ги научила Македонците на впечатлива издржливост. Македонија е вековита и непореклива.“ – вака беседеше Гане Тодоровски, еден од великаните на македонската литература и јазик во 20-тиот и 21-виот век и еден од столбовите на македонската национална самосвест, во своето дело „Македонија културно наследство“– „Македонија – вековита и непореклива“ во 1995 година.

Денешниов 11 мај, денот кога тој се роди во 1929 година во Скопје, е соодветна пригода за ново вдахновување со поуките, пораките и завештанијата негови кон народот македонски, кому тој му го посвети сиот свој живот и сето свое пребогато творештво. „Гане Тодоровски спаѓа во редот на највпечатливите ангажирани и остроумни личности во македонската литература.“ – нагласи Раде Силјан на претставувањето на Избраните дела во десет тома од Гане Тодоровски. Тогаш за импозантното творештво на Гане, но и за генијалноста негова како творец, Силјан ќе дополни: „Неговите стихови извираат од неисцрпниот вруток на македонската почва и со сиот свој сјај естетски и идеен проблеснуваат пророчки, секавично. Во македонската литература Гане Тодоровски заора бразди, обликува препознатлива широко прифатлива и трпеливо градена поетика, која стана репер за високите естетски вредности. Уметничките дострели на неговите бројни книги го воздигнаа на пиедесталот на една многустрана поетска големина, која може да се именува како македонска национална гордост.“

Со својата песна „Македонски монолог“ Гане Тодоровски се извишува во блескавите врвови на македонската поезија и всушност води дијалог со македонското минато, сегашност и иднина во името на македонскиот народ. Покрај другото, во „Македонски монолог“ Тодоровски испеал: В крвта ни остана едно недоречување, / ропско, македонско и зошто не: наметнато! И требат тони грижи на појќе поколенија / за да се истријат тие петна / на срам од себеси, од себепремолчување. … одвеќе стоиме! И ако така уште постоиме, / не ќе постоиме! … Толку се страхувам, некоја јанѕа ме јаде / да не би одново да Те раздадеме!“

Гане Тодоровски дипломирал и докторирал во Филозофскиот факултет во Скопје, каде што бил дологодишен професор. Постигнатите научни резултати во областа на македонистиката го вбројуваат меѓу најистакнатите дејци во славистичките кругови во Европа и светот. Во 1951 година станува член на Друштвото на писателите на Македонија. Двапати (1969-1971 и 1985-1986) е и негов претседател. Бил претседател и на Советот на Струшките вечери на поезијата (1970-1971). Како член на Македонската академија на науки и уметности е избран во 1997 година.

Тој е автор на импозантно литературно дело. Напишал 12 книги со поезија, кои секогаш значеле настан во мигот на појавувањето и оставиле длабока трага во летописот на современата македонска литература. Неговите први стихови датираат од времето на Втората светска војна и во нив се огледа тематскиот и стилски печат на една епоха, во која се прават првите чекори кон македонската самостојност и слобода. Натаму овој исклучително плоден поет учествуваше во сите творечки периоди, низ кои минуваше македонската поезија, давајќи богат придонес кон нејзиниот развој. Академик Гане Тодоровски е истакнат преведувач на модерната светска поезија на македонски јазик. Неговата дејност на ова поле е ориентирана кон руската поетска школа, англосаксонската, германската, француската, полската и чешката. Кон тоа треба да се додадат и огромниот  број препеви од литературите на балканскиот книжевен круг.

Еден дел од активностите на поетот, литературен критичар и есеист Тодоровски е сврзан и со историјата. Тој беше пасиониран истражувач на македонскиот 19 век, книжевно-историска област, кон која тој беше доследно приврзан во текот на сиот свој творечки век. Тој ги толкува делата на нашите претходници не само како документи и сведоштва за минатото, туку и како активни чинители и вообликувачи на нашиот современ литературен израз и на состојбата на македонската современа национална свест. Во 1990 година Тодоровски е избран како прв претседател на Движењето за семакедонска акција МААК. Подоцна е назначен како прв амбасадор на Република Македонија во Руската Федерација.

Гане ја смести во националната книжнина и во македонското колективно паметење и својата монументална песна „Македонски јазик“, во која, меѓу другото, порача: „… Се откорна ти како борбен вик / на востанатиот наш бунтовник / што прв ја презре ропската мирнотија! Низ тажачки се раздипли в клет збор, / закремене низ корав непокор / ко завет свет на тие што нè родија …… Ти возбудлив здив на татковината! … / … и биди верен вардач на сиот народ наш, на молитва татковинска да прилегаш …  воздишко низ која првпат сме заплакале!“

Академик Тодоровски е добитник на повеќе признанија и награди: „11 Октомври“, „23 Октомври“, „13 Ноември“, „Браќа Миладиновци“ – Струшки вечери на поезијата, „Ацо Шопов“ – ДПМ, „Димитар Митрев“ – ДПМ, „Кирил Пејчинович“ за преведувачки опус, Книжевно жезло и на голем број пофалници во земјава и во странство. Починал на 22 мај 2010 година. Закопан е во црквата „Свети Спас“ во скопското село Кожле на 26 мај 2010 година. Со литургијата чиноначалствуваше Архиепископот на Македонската православна црква – Охридска Архиепископија Стефан. Последна желба на Гане му била да го погребаат токму во Кожле и неговата песна „Завет“ да биде прочитана на закопот. Желбата му била исполнета.

„Завет“ е во вистинската смисла на зборот Заветна за македонскиот народ. Во неа Гане за себе испеал: Онаму дечиња, онаму внучиња мои, / Ридјено кајшто се грвали, дабјено кајшто се рои, Могила малечка онаму нека ми стои…“  Но, тој во „Завет“ ќе го втисне и својот последен македонски поетски здив ќе и остави трајно завештание на својот народ секогаш да се бори за својот опстој: „…Одоколу да тече време македонско, да блика!“

Поврзани теми:

Македонија|вести|Гане

Повеќе на оваа тема:

Најнови вести од: Колумни

Во непокорена Македонија последниот збор го имаат македонскиот народ и сите други граѓани, не странците, а општините не се ничија „етничка сопственост“

Отсега натаму ќе претстои потребата за изнаоѓање нови точки на заедничко градење развој и перспектива, за создавање нова „македонска национална енергија“ во македонското национално тело. Но по овие локални избори ќе претстои нужно и неизбежно создавање нова и „македонска државна енергија“ заедно со Албанците и другите етнички заедници во смисла на заедничко градење на правецот на развојот на државата, во која сите имаат еднакви стремежи, потреби, права и интереси.

Се согласувам со Филипче – Воопшто не е лошо, напротив битна е перспективата

СДСМ оствари чиста, пефектна победа во Кривогаштани и уште во две општини во првиот круг. Има шанса уште во пар други. Во бастионот Струмица свесно беше жртвувана кралица во ликот на Костадинов

Лаен доаѓа со „европски булдожер“ во нов обид да го „раздроби“ „ѕидот“ на отпорот против бугаризацијата на македонскиот народ и држава (2)

Шпанија и Словачка во своите устави по никоја основа не предвидуваат и не дозволуваат национални малцинства, или етнички групи да можат да здобијат во нивните устави статус како „државотворни народи“, за да не им се овозможи на односните малцинства, или етнички групи, да здобијат право, согласно со меѓународното право, на територијална автономија и самоопределување до отцепување од овие две држави. Односно, право да прогласат сопствена држава на „својот дел“ од територијата на Шпанија и Словачка и потоа да ги припојат кон „своите матични држави“. Ова го истакнуваат реномирани европски и светски експерти за уставно право и политички науки. Токму тоа го бара Бугарија за „бугарските државотворци“ во Македонија, токму ова штедро го поддржуваат Урсула фон дер Лаен и ЕУ! Зошто Лаен не оди и во Шпанија и Словачка и таму да бара промени во нивните устави, па да добијат и некои од тамошните национални малцинства уставен статус како „државотворни елементи“ на Шпанија и Словачка (патем и членки на ЕУ!), па да имаат право на отцепување „свои делови“ и од териториите на Шпанија и Словачка и припојување на тие делови кон „своите матични држави“?!

Лицемерието на стратегискиот партнер на Бугарија – Германија кон Македонија и принципиелната и пријателска поддршка од Словачка (1)

Водечката германска партија АФД бара „алтернатива за Германија“ и „иднина надвор од сегашната ЕУ“, во „Европа на суверени нации.“ – не смее ли и Македонија да го бара тоа, алтернатива за Македонија, не смее ли и таа да се стреми кон „ЕУ на суверени нации“?! Патот по кој одат Словачка и другите држави од „Вишеградската група“, патот на сѐ посамостојно одлучување, иако се членки на ЕУ, треба да го следи и Македонија како кандидатка за во ЕУ.

Ако не се урне сценариото за уривање на Македонија, Македонците ќе станат бестатковинци – новите „Курди во Балканот“

Французите ги уриваат Макрон и неговата влада, ама не ја уриваат и Франција како држава, што е целта со Македонија! Се обидуваат и Германците да ги урнат германската владејачка коалиција и Мерц, ама не се стремат да ја урнат Германија како држава, што е целта со Македонија! Потребно е македонско национално и македонско државно единство во напорите за создавање услови за подобар живот за сите граѓани без оглед на етничката и политичката припадност, отфрлајќи било чии меѓународни замешателства во нашите внатрешни работи.

Макронова Франција, која се меша во внатрешните работи на многу држави, е „санстефанска маќеа“ за Македонија, а „европска мајка“ за Бугарија! (2)

Со оглед на активираното сценарио за уривање на Македонија како држава, ќе мора локалните избори на 19 октомври да бидат не само изјаснување за нови, поквалитетни локални власти и подобро функционирање на општините, туку и референдум за опстојот и просперитетот на Македонија како држава и заеднички дом за сите нејзини граѓани, без оглед на нивната етничка и политичка припадност.

По „париската обука“ Филипче и СДСМ ја „извадија“ „најпатриотската“ резолуција за „Бугари во устав“ – новата „бугарска алатка“ за распад на Македонија! (1)

По реакцијата на претседателот Макрон околу „недипломатското однесување“ на новиот амбасадор на САД во Париз Чарлс Кушнер околу прашањето за признавањето на Палестина, Министерството за надворешни работи на Франција на 24.8.2025 упати барање до Трампова Америка „да „не се меша во нејзините внатрешни работи“, бидејќи е тоа „неприфатливо од гледна точка на меѓународното право и Виенската конвенција за дипломатски односи“. Имајќи предвид дека меѓународното право еднакво важи и се применува и за Македонија, како требало да реагира таа кон Макрон, кој веќе неколку години се залага за „правда за барањата на Бугарија“, а пред се за внесување на „бугарскиот државотворен народ“ во македонскиот устав?! Уште и го „скрои“, заедно со своите соработници, катастрофалниот „француски предлог“?!
Сите вести од Колумни

Најнови вести

To top